Het is een bekende slogan uit grootmoeders tijd, maar nog altijd actueel. De drie R’en waar jonge kinderen behoefte aan hebben. Rust, reinheid, regelmaat. Dit geldt niet alleen voor peuters en kleuters. We kunnen deze drie R’en ook toepassen op het voortgezet onderwijs. De leerlingen zitten daar in een leeftijd van 12 tot 18 jaar. Een kwetsbare leeftijd waarin verwacht wordt dat de puber zich beetje bij beetje ontplooit tot een volwassene in wording. Wat gepaard gaat met grote onzekerheden, onverwachte angsten, vluchtgedrag en soms (vooral bij meisjes) een sterke drang tot perfectie.

Rust
Belangrijk is dat leerlingen naast hun dagelijkse schoolprestaties veel rust krijgen. Om even de druk van school niet te voelen, om even bij te komen van alle toetsen en opdrachten, van de stress die dit oplevert. Zodat ze tijd hebben voor sociale contacten, heel belangrijk op die leeftijd, en het beoefenen van een sport of een andere hobby. Dit lijkt een vanzelfsprekendheid, maar de praktijk is anders. De druk van school achtervolgt hen zeven dagen in de week!
Dat besef is er nauwelijks, zowel bij leerkrachten als bij ouders. Leerlingen worden opgejaagd, althans dat gevoel hebben ze. De dagelijkse druk van het huiswerk maken werkt als vergif op hun sociale leven. Ze gunnen zich thuis niet de rust om te ontspannen, op een doordeweekse schooldag niet, zelfs in het weekend niet. Steeds achtervolgt hen het gevoel dat ze iets moeten doen, woordjes leren, opgaven maken of oefenen, een toets die eraan komt voorbereiden. Hetgeen er in de praktijk meestal niet van komt. Leerlingen zijn, zeker in de puberleeftijd, geneigd alles tot het laatste moment uit te stellen. Ze zijn op de korte termijn gericht, overzien niet wat ze moeten doen. Plannen, regelmatig werken en iets als discipline moeten ze nog leren. Daarvoor zitten ze op school. Juist dat moet met hulp van docenten ontwikkeld worden.
Daarom, schaf al het huiswerk af! Laat leerlingen op school hard werken en zich thuis op andere dingen richten. Zodat ze weer fris en zonder gedoe aan hun hoofd de volgende dag in de klas verschijnen. Ze hebben het al moeilijk genoeg met al hun puberperikelen. Laten we ze als school niet opzadelen met een schuldgevoel dat ze hun huiswerk uiteindelijk toch niet of maar half gemaakt hebben (van uitstel komt meestal afstel). Waardoor ze met meer plezier naar school gaan dan nu het geval is. En uiteindelijk ook beter presteren.

Reinheid
Er is natuurlijk een fysieke reinheid, zoals schone kleren, regelmatig douchen, letten op je uiterlijk etc. Maar ik bedoel hier meer de geestelijke reinheid. Docenten zijn hèt voorbeeld voor de leerlingen, zowel positief als negatief. Onbewust nemen ze zijn of haar gedrag over, hebben respect voor hen of juist niet. Kinderen zijn feilloos in het waarnemen. Daarom, alles wat je als docent zegt of doet, en ook wat je niet zegt of doet, zelfs wat je denkt, heeft grote invloed. Geef je de leerling vertrouwen, stimuleer je hem zich te verbeteren, dan zal hij zich daarnaar richten. Zit je als docent in een mopperbui, wat natuurlijk wel eens zal voorkomen, dan werkt dit belemmerend. Ook het je houden aan de regels: als het voor de leerlingen verboden is te eten in de klas, ga dan niet voor het bord staand zelf eten. Zit ook niet op je mobiel als dit voor de leerlingen niet is toegestaan. Houd je aan je eigen regels, wees een voorbeeld waaraan de leerling zich kan spiegelen. Wees streng en rechtvaardig, betrokken ook, met duidelijke regels. Geef aan wat je van de leerlingen verwacht, maak afspraken. Respect kun je niet afdwingen. Laat je een leerling in zijn waarde, dan krijg je vanzelf respect terug. Een leerling werkt ook vaak voor de leraar, niet voor het vak. Zo belangrijk en doorslaggevend kan de rol zijn van degene die voor de klas staat. 
Minstens zo belangrijk is de inhoud van de les zelf. Pubers hebben behoefte aan structuur. Zelfs een les van 50 of 60 minuten overzien ze niet. Geef aan wat er van ze gevraagd wordt. Op de korte termijn, tijdens de les zelf. Op de langere termijn, toewerkend naar volgende paragrafen of naar een toets. Hak het lesuur in stukken, bijvoorbeeld eerst een kwartier uitleg, daarna 20 minuten zelfstandig werken, dan een kwartier klassikale bespreking, vervolgens nog 10 minuten voor resterende vragen of extra opdrachten. Geef dit van tevoren aan, dan weten de leerlingen waar ze aan toe zijn. 

Regelmaat
In het huidige schoolsysteem is het onregelmatigheid troef. Elke dag een ander rooster. De ene dag beginnen de leerlingen om 8.15 uur, andere dagen om 9.05 uur of nog later. Soms zijn ze om 13.30 uur uit, andere dagen om 16.00 uur. Om de 50 minuten hebben ze een ander vak, daar zit geen logische volgorde in. Het wordt bepaald door het rooster dat aan het begin van het schooljaar uit de computer rolt. Dan hebben ze bijvoorbeeld eerst Engels, dan Duits, vervolgens Nederlands, een korte pauze, een tussenuur, dan wiskunde, pauze, maatschappijleer, nog een tussenuur en ten slotte om 15.10 uur nog een les scheikunde. Andere dagen is het weer heel anders. Breng de concentratie maar eens op, zes of zeven verschillende vakken op één dag. Met nog van die nutteloze tussenuren ook. Leerlingen komen na zo’n lange dag helemaal gaar thuis. Waarna ze nog hun huiswerk moeten maken!
Nee, weg met dit gekmakende rooster. In plaats daarvan, regelmaat!
Ten eerste, deel het schooljaar op in vier blokken (wordt nu ook al gedaan, dus dat vraagt geen aanpassing). Elk blok telt acht lesweken, steeds gevolgd door één toetsweek. In één blok wordt in de bovenbouw les gegeven in slechts vier vakken. Bijvoorbeeld, elke dag een uur Wiskunde, een uur Nederlands, pauze, een uur Engels en een uur Biologie. Dat is per vak vijf uur in de week. In acht weken is dat 40 uur. Zo’n blok wordt dan afgesloten met een toets, in de negende week. Haalt een leerling een voldoende voor zijn toets, dan heeft hij dit vak voor een half schooljaar afgesloten. Zo niet, dan volgt er een herkansing. Haalt hij die ook niet, dan moet hij in een volgend blok dit vak opnieuw acht weken volgen. Net zo lang tot hij een voldoende haalt.
Zittenblijven is er niet langer bij. Je loopt hooguit een vak achter ten opzichte van je leeftijdgenoten. Wat in het laatste blok van het schooljaar vaak nog te repareren valt. Leerlingen schrijven zich aan het begin van het schooljaar in voor de vakken die ze in welk blok willen volgen. Ze vergroten hiermee het eigenaarschap van hun eigen leren, zoals dat tegenwoordig zo modieus heet. Zit een vak vol in één blok, dan volgen ze het vak van hun tweede keuze. Daar is organisatorisch wel uit te komen.
Voor de onderbouw kan min of meer dezelfde regeling gelden, maar dan met meer vakken per week, omdat er immers meer vakken te verdelen zijn. Of eventueel evenveel vakken per dag als in de bovenbouw maar dan opgedeeld in blokken van vier weken. Het lijkt een puzzel, maar ook hier valt wel uit te komen.

Rooster
Het rooster kan er voor de bovenbouw gedurende één blok van acht weken bijvoorbeeld zo uitzien:
8.15 - 8.20 uur: Tijd tussen eerste en tweede bel
8.20 – 9.20 uur: Wiskunde
9.20 - 10.20 uur: Nederlands
10.20 – 10.40 uur: Pauze
10.40 – 11.40 uur: Engels
11.40 - 12.40 uur: Biologie
12.40 – 13.00 uur: Pauze
13.00 – 14.00 uur: L.O., maatschappijleer, tekenen of andere creatieve vakken
14.00 – 15.30 uur: mogelijkheid tot bijles, inhaallessen, literatuurboeken lezen, verdieping, opdrachten, practica, studie etc.

Een duidelijke structuur, elke dag hetzelfde rooster. Af te sluiten in de negende week met een toets.
Let op: leerlingen die niets in te halen hebben, zijn elke dag vanaf 14.00 uur vrij. Behalve (misschien één keer per week) wanneer er practica of andere opdrachten zijn uit te voeren. Dat kan van tevoren afgesproken worden. Geen huiswerk, geen gedoe van school. Tijd voor hobby's en sociale contacten. De leerlingen zijn letterlijk en figuurlijk vrij, de wereld ligt open om ontdekt te worden, zonder druk van buitenaf.
Leerlingen die op een of andere manier achterstanden hebben opgelopen, kunnen op advies van de vakdocent of mentor verplicht worden elke dag tot 15.30 uur op school te blijven werken. Net zo lang tot ze weer ‘bij de les’ zijn. Dit zal de meesten ook stimuleren om de momenten dat ze op school zijn hard te werken. Ze worden er voor beloond!
Wat een probleem lijkt te zijn: de docenten die de middaglessen in de creatieve vakken verzorgen, daar zit een druk op. Hoe komen ze aan hun aantal uren? Dit valt op te lossen door het middaguur op bepaalde dagen te verwisselen met een ochtenduur van een van de leervakken. Ook weer volgens een vast rooster. 

Behalve dat zo’n rooster rust (geen huiswerk), reinheid (betrokken docenten) en regelmaat (elke dag dezelfde vier leervakken volgens een vaste structuur) oplevert, is het ook aanzienlijk kostenbesparend. Van alle havoleerlingen bijvoorbeeld blijft momenteel meer dan de helft minstens één keer zitten (bij de meisjes is dit 50 %, bij de jongens zelfs 65 %). Een econoom mag uitrekenen hoeveel dat de Nederlandse schatkist elk jaar kost. Heel veel ongetwijfeld. 
Het wordt hoog tijd dat het huidige onderwijssysteem op de schop gaat. Het is te rommelig, te belastend voor zowel leerlingen als docenten. De druk wordt steeds groter, de kwaliteit holt achteruit, het aantal burn-outs bij meisjes neemt schrikbarend toe. Dit moet gestopt worden. Laten we hernieuwd aandacht schenken aan rust, reinheid en regelmaat. Bovenstaande kan hiertoe een aanzet zijn.