Eén van de dingen die ik leerlingen altijd bij probeer te brengen is het wetenschappelijke denken. Zeker in een tijd waarin allerlei complottheorieën de social media vullen lijkt me dat belangrijker dan ooit. Waarbij iets 'aanvoelen' als grotere graadmeter wordt gezien dan logisch nadenken. 
Wat bedoel ik met wetenschappelijk denken? Het niet alleen op je intuïtie vertrouwen wanneer zich een probleem aandient, maar daarentegen rustig alle feiten op een rijtje zetten, ze analyseren, en pas na een zorgvuldige afweging een conclusie trekken. En die conclusie vervolgens opnieuw durven te onderzoeken. Kritisch blijven kijken naar je eigen meningen en overtuigingen.

Toen ik nog een derde klas VWO lesgaf schotelde ik de leerlingen vaak de volgende opgave voor:
John en Laura houden een hardloopwedstrijd van hun huis tot de bakkerswinkel en weer terug. De afstand van hun huis tot de bakkerswinkel is 300 meter. John loopt op de heenweg 6,0 m/s, op de terugweg (hij is moe) 2,0 m/s. Laura loopt zowel op de heenweg als de terugweg met een snelheid van 4,0 m/s.
Vraag: wie wint de wedstrijd?

De meeste leerlingen van die leeftijd denken nog intuïtief en schrijven zonder na te denken: ze komen gelijk aan want de gemiddelde snelheid is hetzelfde. Veel volwassenen zonder scholing zullen tot eenzelfde conclusie komen.
Mijn antwoord is: laten we (letterlijk!) stap voor stap nagaan wat hier aan de hand is. We splitsen de omstandigheden van John en Laura, gaan ermee rekenen, vergelijken de resultaten en trekken dan pas conclusies.

Laura: de totale afstand die ze aflegt is 600 meter. Haar snelheid is steeds 4,0 m/s. Vullen we de formule in: t = s/v
Dan is de tijd die ze erover doet t = 600/4,0 = 150 s

John: de eerste 300 meter legt hij af met een snelheid van 6,0 m/s. Vullen we dat in de formule in: t = s/v
Dan is de tijd die hij hierover doet t₁ = 300/6,0 = 50 s
De tweede 300 meter legt hij af met een snelheid van 2,0 m/s. Vullen we dat in de formule in: t = s/v
Dan is de tijd die hij hierover doet t₂ = 300/2,0 = 150 s
Totaal is zijn tijd: t₁ + t₁ = 50 + 150 = 200 s

Conclusie: Laura wint de wedstrijd, want 150 s is minder dan 200 s.

Dit soort denken is niet vanzelfsprekend aanwezig, het moet ontwikkeld worden. Het heeft ook relatief weinig met intelligentie te maken, juist de slimme leerlingen denken te snel en komen daardoor tot verkeerde conclusies, blijkt in de praktijk. Nee, het is een vaardigheid die met name in de exacte vakken ontwikkeld kan worden.
Natuurlijk, de wereld wordt anders door dit wetenschappelijke denken. Kaler, killer. Fantasie en oorspronkelijkheid worden wellicht ingeperkt. Er vindt een ontmythologisering plaats die niet iedereen prettig vindt. De Mechanisering van het wereldbeeld noemde E.J. Dijksterhuis dit. Ik heb daar eerder over geschreven, zie hier. Maar het haalt ook veel onzin en allerlei soorten luchtfietserij weg.

Het zou wenselijk zijn wanneer de zogenaamde alternatief denkenden van deze tijd deze vaardigheid van het wetenschappelijk denken wat vaker toepassen. Gemakkelijk is dan in te zien dat bijvoorbeeld 4G- en 5G-straling volstrekt ongevaarlijk is voor de mens, mits niet in al te hoge dosering toegepast (wat in de praktijk absoluut niet het geval is).

Haal de cijfers er maar bij: het 4G-netwerk bevat straling van 2,6 GHz, je kunt dan met de formule λ = c / f uitrekenen wat de golflengte is van deze straling (c = lichtsnelheid)
Deze is 3,0·10⁹/ (2,6·10⁹) = 1,15 m
Een golf van 1,15 meter botst heel eenvoudig tegen ons lichaam zonder dat we er iets van merken. Sterker, buigt er door de grote golflengte zelfs omheen. Conclusie: totaal ongevaarlijk.

Het 5G-netwerk dan, waar tot voor kort zoveel om te doen was (zendmasten werden zelfs in de fik gestoken om dit vermeend grote gevaar voor de volksgezondheid te neutraliseren).
De straling van 5G heeft een frequentie, afhankelijk van het gebruik, van respectievelijk 700 MHz, 3,5 GHz en 26 GHz. Deze laatste zal in woonomgevingen gebruikt worden, dus laten we daar van uitgaan.
Opnieuw rekenen we de golflengte van deze straling uit. Deze is:
λ = c / f = 3,0·10⁹/ (26·10⁹) = 0,115 m
Een golf van 0,115 m = 11,5 cm botst ook heel eenvoudig tegen ons lichaam zonder dat we er iets van merken. Conclusie: totaal ongevaarlijk.

Om tot in ons lichaam door te dringen is een golflengte nodig van minder dan een miljoenste meter, dus van een duizendste millimeter. Deze straling is wel degelijk in de natuur aanwezig, bijvoorbeeld in het ultraviolette licht dat door de zon wordt uitgezonden. Deze komt echter niet verder dan enkele millimeters in de huid. Het gevolg bij langdurige blootstelling aan uv-licht kan om die reden  huidkanker veroorzaken, iedereen weet dat. 
Is de golflengte nog kleiner, dan kan de straling tot dieper in het lichaam doordringen. Röntgenstraling en gammastraling gaan zelfs recht door ons lichaam heen, zo klein is hun golflengte. Met alle mogelijk schadelijke gevolgen van dien. Cellen worden kapot geslagen, tumoren kunnen ontstaan. In de natuur komt dit soort schadelijke straling helaas ook voor, enerzijds door straling uit het heelal afkomstig, de kosmische straling genoemd, anderzijds door straling uit de aarde zelf, vooral aanwezig in gesteenten en daardoor ook in muren van nieuwbouwhuizen (die radioactief zijn, waarbij met name veel radongas voorkomt, een gevaarlijke alfa-straler). De mens kan een bepaalde hoeveelheid doordringende straling fysiek aan. Maar daar zijn natuurlijk grenzen aan. 

In de praktijk zouden al die 5G-tegenstanders zich beter druk kunnen maken over al dat radon dat ze in hun nieuwbouwhuizen inademen dan over de zogenaamde schadelijke effecten van 4G en 5G. Veel ventileren dus, met name in de wintermaanden, die ongezonde lucht moet eruit. Maar daar hoor je ze niet over.
En die hoogspanningsmasten dan, die zijn toch aantoonbaar slecht voor de mens? Ja, op korte afstand wel, maar dat heeft niks met straling te maken. Door de kabels gaat een elektrische stroom. Een elektrische stroom wekt altijd een magnetisch veld op. Dichtbij zulke masten is dat magnetische veld voelbaar, het werkt in op onze zenuwen die immers ook allerlei elektrische stroompjes doorgeven. Dat kan diverse soorten klachten opleveren. Oplossing: geen woningen in de buurt van hoogspanningsmasten.
 
Overigens bevat de aarde ook een magnetisch veld doordat er in de kern vloeibaar ijzer en nikkel aanwezig is dat continu in beweging is. Vogels gebruiken dit op hun trektocht naar het zuiden en weer terug als kompas, voor de mens is de sterkte van dit veld te klein om op te merken.